Όταν ο Γκάτσος δικαιώνεται…

Ήρθε, λοιπόν, εκείνος ο ελάχιστα συμπαθής Όλι Ρεν, της γνωστής επιτροπείας, προκειμένου να «σφραγίσει» τα νέα μέτρα που οι εντιμότατοι εγχώριοι «υπηρέτες» της Ευρώπης οφείλουν να εφαρμόσουν.

Από τη μελαγχολική ειδησεογραφία των ημερών, διαπιστώσατε ήδη τι πρόκειται να (μας) συμβεί. Μόνο ο έρωτας (έντιμος ή παράνομος…) δεν έχει ενταχθεί στα λεγόμενα τεκμήρια της φορολογίας. Πάλι καλά; Μα, αφού και του λόγου του «περνάει από το στομάχι», με ποια κουράγια θα μπορέσουμε τον τιμήσουμε; Οι πεινασμένοι (θα) έχουν, διάβολε, άλλες προτεραιότητες…

Τέρμα, όμως, η πλάκα και η ειρωνική διάθεση, καθότι η κατάσταση είναι εξόχως σοβαρή –το είπαν και οι οικονομολόγοι! Του λόγου μου, θα ακολουθήσω την πάγια συνταγή μου, που εφαρμόζω «στα δύσκολα». Θα ακουμπήσω πάλι στους ποιητές, ώστε να βάλω μια τάξη στην οργή μου.

Σήμερα έχει Νίκο Γκάτσο, αυτόν τον γνήσιο Έλληνα, που είδε μακριά, πολύ μακριά από τις τιμημένες μέρες του… Σήμερα, ο ποιητής είναι όσο ποτέ επίκαιρος. Αρκεί ν’ ακούσετε τα σχόλια – μαστίγιο από τους στίχους για το «Ρεμπέτικο» του Κώστα Φέρρη (και του Ξαρχάκου).

«(…) έχεις ντυθεί τ’ αρχαία σου τα λούσα / και στο παζάρι με πήρες γύφτισσα μαϊμού / Ελλάδα του καημού»

«Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι / εσύ κοιτάς τ’ αρχαία σου τα κάλλη / και στις αρένες του κόσμου, μάνα μου Ελλάς / το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς»

Λες και ήταν προφήτης ο μέγιστος αυτός Αρκάς, η σοφία του οποίου «αναπαύεται» εδώ και χρόνια κάτω από μια πέτρινη πλάκα στο κοιμητήριο της Ασέας, χωρίς σταυρό και λουλούδια πάνω της.

Άτυχοι είμαστε που μας λείπει σήμερα ο Γκάτσος, όλο και κάποιο ανάθεμα θα έριχνε για τον εξευτελισμό της ελληνικής αξιοπρέπειας, για τους κλέφτες που μας οδήγησαν στη μοίρα τη δύσκολη, για τους σιωπηλούς κατεργάρηδες με τις λαμογιές και τις δεκάδες οφ σορ που κρύβονται, ενώ η πλειοψηφία υποφέρει και ετοιμάζεται για θυσίες.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρώτα αυτούς θα προσπαθούσε να ξεγυμνώσει ο ποιητής. Και ίσως αναρωτιόταν μέσω της τέχνης του:

«Μα δεν υπάρχει ένας να φοράει πανταλόνια κάτω από τη μέση του; Να βγει και να παραδεχτεί ότι έκλεψε; Ότι αδίκησε τους Έλληνες και χρέωσε την πατρίδα του τον τωρινό εξευτελισμό, το ψέμα, τον καημό…»

Έτσι κι αλλιώς, οι λεγόμενες «εξεταστικές επιτροπές της Βουλής» δύσκολα θα θελήσουν να ξετρυπώσουν ποντίκια…

Γιώργος Αρκουλής

*Τίτλος: http://www.zougla.gr/     Δευτέρα, 1 Μαρτίου 2010,

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Πάει ο καιρός πάει ο καιρός
που ήταν ο κόσμος δροσερός
και καθ' αυγή ξεκινούσε μια πληγή
για να ποτίσει όλη τη γη...

Tο γεμάτο νόημα αυτό τραγούδι, απαγορεύτηκε από τη δικτατορία. Μετά την πτώση της όμως το 1974, ο ποιητής θα απαντήσει...

Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε το 1911 στα Χάνια Φραγκόβρυσης (κάτω Ασέα) της Αρκαδίας, όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Τις γυμνασιακές του σπουδές έκανε στην Τρίπολη, όπου γνώρισε τα λογοτεχνικά βιβλία, αλλά και τις μεθόδους αυτοδιδασκαλίας ξένων γλωσσών. Στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα όπου φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήξερε ήδη αρκετά καλά αγγλικά και γαλλικά και είχε μελετήσει τον Παλαμά, τον Σολωμό, το δημοτικό τραγούδι, όπως και τις νεωτεριστικές τάσεις στην ευρωπαϊκή ποίηση.

Στην Αθήνα, όπου εγκαταταστάθηκε με την οικογένειά του, άρχισε να έρχεται σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής. Πρωτοδημοσίευσε ποιήματά του, μικρά σε έκταση και με κλασικό ύφος, στα περιοδικά "Νέα Εστία" το 1931 και "Ρυθμός" το 1933. Την ίδια περίοδο έγραψε κριτικά σημειώματα στα περιοδικά "Μακεδονικές Ημέρες", "Ρυθμός" και "Τα Νέα Γράμματα" (για τον ποιητή Κωστή Μπαστιά, την ποιήτρια Μυρτιδιώτισσα και τον Θ. Καστανάκη αντίστοιχα).

Το 1943 εξέδωσε από τις εκδόσεις "Αετός" (σε 308 αντίτυπα) το βιβλίο του "Αμοργός" με το ομώνυμο ποίημα, που έμελε να σημαδέψει τη σύγχρονη ελληνική ποίηση.
Αυτό ήταν και το μοναδικό βιβλίο του. Το έργο, που αποτελείται από μόνον 20 μόνον σελίδες,εκφράζει τις διαθέσεις της νεότερης ποίησης και θεωρείται σαν κορυφαίο ποιητικό έργο του ελληνικού υπερρεαλισμού. Στην πρώτη κυκλοφορία του μάλιστα προκάλεσε δυσμενείς κριτικές και αντιδράσεις, αλλά πολύ σύντομα,το 1947, το κλίμα αντιστράφηκε και η "Αμοργός"με τις ευμενείς ελληνικές και ξένες κριτικές κατατάχτηκε στην κορυφή της ελληνικής ποίησης. Η "Αμοργός" επανεκδόθηκε το 1963, το 1969 και το 1987. Από τότε ο ποιητής εδημοσίευσε μόνον τρία ακόμη ποιήματα: το "Ελεγείο" (1946, "Φιλολογικά Χρονικά"), το "Ο Ιππότης και ο Θάνατος" ( 1947, "Μικρό Τετράδιο") και το "Τραγούδι του παλιού καιρού" (1963, "Ο Ταχυδρόμος"), αφιερωμένο στο Γ. Σεφέρη. Έγραψε επίσης πολλές μελέτες και σχόλια πάνω στην ποίηση.

Με το τέλος του πολέμου ο Ν. Γκάτσος συνεργάστηκε με την "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση" ως μεταφραστής και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ως ραδιοσκηνοθέτης, για βιοποριστικούς λόγους. Παράλληλα άρχισε να γράφει στίχους πάνω στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ανοίγοντας έτσι μια λαμπρή θητεία στο σύγχρονο ελληνικό τραγούδι. Αργότερα θα συνεργαζόταν και με άλλους αξιόλογους συνθέτες, όπως με τον Θεοδωράκη και τον Ξαρχάκο.

Ο Ν. Γκάτσος, εκμεταλευόμενος την εκφραστική του δεινότητα, ασχολήθηκε διεξοδικά με τη μετάφραση έργων, κύρια για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου. Πολλές μεταφράσεις του θα παραμείνουν έκτοτε κλασικές με πρώτη αυτή του "Ματωμένου Γάμου". Μετέφρασε πολλούς συγγραφείς και συγκεκριμένα από τα ισπανικά τους Λόρκα, Λοπε δε Βέγα και Ραμόν δελ Βάλιε-Ινκλάν,από τα γαλλικά, τον Ζενέ και από τα αγγλικά τον Τ. Ουιλλιαμς, Ε. Ο΄Νηλ, Α.Μακ Λης, Σων Ο΄Κέιζυ, Αύγουστο Στρίντμπεργκ, Κρίστοφερ Φράυ και άλλους. Το 1944 μετέφρασε ("Φιλολογικά Χρονικά") το ποίημα "Νυχτερινό Τραγούδι" του Λόρκα. Μετέφρασε επίσης τα έργα: "Ματωμένος Γάμος" (1948), "Το σπίτι της Μπερνάντα Αλμπα" (1945) του Φ. Λόρκα, "Ο πατέρας" του Στρίνμπεργκ (1962) και "Ταξίδι μακριάς ημέρας μέσα στη νύχτα" του Ο' Νηλ (1965). Ολα τα έργα αυτά ανεβάστηκαν από το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης. Συνεργάστηκε επίσης με τα περιοδικά "Νέα Εστία", "Τράμ", "Μακεδονικές Ημέρες", "Μικρό Τετράδιο", "Τα Νέα Γράμματα", "Φιλολογικά Χρονικά", "Ρυθμός" και "Καλλιτεχνικά Νέα". Επίσης, σε συνεργασία του με την ελληνική ραδιοφωνία, σκηνοθέτησε διάφορα θεατρικά έργα.

Μεγάλη προσφορά έχει ο ποιητής σαν στιχουργός στο ελληνικό τραγούδι, στο οποίο αφιερώθηκε σε μεγάλο βαθμό μετά την "Αμοργό". Συνεργάστηκε στενά με κορυφαίους Ελληνες συνθέτες. Στίχους του μελοποίησαν οι Μ. Χατζιδάκις, Μ. Θεοδωράκης, Στ. Ξαρχάκος, Δ. Μούτσης, Λ. Κελαηδόνης, Χ. Χάλαρης κ.α. σε κορυφαίες δημιουργίες και επιτυχίες ("Αθανασία", "Της γής το χρυσάφι", "Ρεμπέτικο", "Αρχιπέλαγος", "Πήρες το μεγάλο δρόμο", "Πορνογραφία", "Λαϊκή Αγορά", "Η μικρή Ραλλού", "Μια γλώσσα μια πατρίδα", "Αν θυμηθείς τ' όνειρό μου", "Η νύχτα", "Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά","Αντικατοπτρισμοί", "Τα κατά Μάρκον", "America America" κ.α.). Ιδιαίτερη σχέση και συνεργασία ανέπτυξε ο ποιητής με τον Μ. Χατζιδάκι και μάλιστα για μεγάλο διάστημα μέχρι και το θανατό του ήταν επίλεκτο μέλος της ομάδας Xατζιδάκι, Eλύτη, Tσαρούχη, Mποσταντζόγλου και Αργυράκη.

Νίκος Γκάτσος και Μάνος Χατζιδάκις

Με της υψηλής ποιότητας και μεστή ποίησή του, ο Ν. Γκάτσος καθιερώθηκε σαν κορυφαίος στιχουργός της ελληνικής έντεχνης μουσικής. Χαρακτηριστικά, αξέχαστοι θα μείνουν οι στίχοι του, που μελοποιήθηκαν από τον Μ. Χατζηδάκη, από το "Ματωμένο Γάμο", "Χάρτινο το Φεγγαράκι" και "Πάει ο καιρός":

"Πάει ο καιρός πάει ο καιρός
που ήταν ο κόσμος δροσερός
και καθ' αυγή ξεκινούσε μια πληγή
για να ποτίσει όλη τη γη..."
Μάλιστα, το γεμάτο νόημα αυτό τραγούδι, απαγορεύτηκε από τη δικτατορία. Μετά την πτώση της, το 1974, ο ποιητής όμως θα απαντήσει:

"Ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
πάνου στου κόσμου την πληγή
ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
να ξαναχτίσετε τη γη..."

Ο Ν. Γκάτσος πέθανε στις 12 Μαϊου 1992 και τάφηκε στην Ασέα. Θα μείνει για πάντα σαν ο κατ' εξοχήν εκφραστής του ελληνικού ποιητικού υπερρεαλισμού και σαν μια εξέχουσα μορφή του ελληνικού ποιοτικού τραγουδιού.


Πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/personalities/gatsos.htm