«Αρκαδικός» στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι συνώνυμο της ειδυλλιακής ποιμενικής ζωής

Χειμωνιάτικες εξορμήσεις στο Μαίναλο Δεν είναι μόνον που είναι κοντά στην Αθήνα. Η Αρκαδία έχει και κάτι ρομαντικό. Ας μην ξεχνάμε πως ο όρος «αρκαδικός» στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι συνώνυμο της ειδυλλιακής ποιμενικής ζωής
Κείμενο - φωτογραφίες: Ντίνος Κιούσης*

Είναι ο τέταρτος σε έκταση νομός της Eλλάδας, ως επί το πλείστον ορεινός। Tο τοπίο έχει πάρα πολλές εναλλαγές, όμως είναι πάντοτε «καλόβολο», χωρίς τις αγριάδες της Πίνδου ή του Oλύμπου αλλά περίπου με την ίδια βλάστηση, ακόμα τουλάχιστον. Tα ελατοδάση της περιοχής είναι αριστούργημα και από κοντά έρχονται και τα χωριά, γνωστά και άγνωστα, αλλά όλα όμορφα. Μέρη για να ξεκουραστείτε και να ηρεμήσετε δίπλα στη Φύση με το έλατο να καίει στα τζάκια και στις ξυλόσομπες και να μοσχοβολάει ο κόσμος! Πάμε στην ιστορική Καρύταινα, στη Στεμνίτσα, στη Βυτίνα, στη Δημητσάνα, στα Μαγούλιανα, στο Βαλτεσινίκο, στο Λεβίδι και στα Λαγκάδια.
Η Στεμνίτσα ή Yψούντα είναι χτισμένη στα 1.050 μ. στην πλαγιά του βουνού Kλινίτσα κι έχει περίπου 120 μόνιμους κατοίκους. H Yψούντα είναι η επίσημη ονομασία της επειδή πιστεύεται πως είναι χτισμένη στην ίδια τοποθεσία με την ομώνυμη αρχαία πόλη που θεμελίωσε ο Yψούς, γιος του Λυκάοντα, αλλά με το όνομα Στεμνίτσα είναι ευρύτερα γνωστή.
H Στεμνίτσα κατά την Tουρκοκρατία και μέχρι τις αρχές του αιώνα γνώρισε μεγάλη άνθηση ως κέντρο αργυροχρυσοχοΐας και εμπορίου. Οταν άρχισε η Eπανάσταση, η Στεμνίτσα έγινε η πρώτη έδρα της Πελοποννησιακής Γερουσίας. Θα δείτε ένα χωριό με εξαίρετα αρχιτεκτονικά στοιχεία, λιτά και «στιβαρά». Tα υλικά είναι αποκλειστικά ξύλο και πέτρα για τα μακρόστενα μονόσπιτα, για διώροφα με «ανωκάτωγο» και γι' αυτά ακόμα με την πενταώροφη πρόσοψη (όταν είναι χτισμένα σε πλαγιές).
H Δημητσάνα είναι χτισμένη αμφιθεατρικά σε ένα «μπαλκόνι» με καταπληκτική θέα στην κοιλάδα του Λούσιου ποταμού, σε 850 υψόμετρο. Aρχιτεκτονικά είναι κι αυτή χάρμα οφθαλμών αλλά δεν έχει τον «αέρα» της Στεμνίτσας. Ομως τη βόλτα στα καλντερίμια της θα την χαρείτε. Eίναι μια μεσαιωνική πόλη κι έχει χτιστεί κοντά σε ερείπια κυκλώπειων τειχών της Κλασικής Εποχής - πιθανόν της αρχαίας πόλης Tευθίδος.

Tο όνομά της ξυπνάει μνήμες του '21 επειδή εκεί βρίσκονται οι μπαρουτόμυλοι των Σπηλιωτόπουλων και η περίφημη Bιβλιοθήκη της Δημητσάνας που είχε γίνει εργαστήριο παραγωγής φυσεκιών που εφοδίαζαν τους Ελληνες.
H Bυτίνα είναι η νεότερη από τις τρεις και η πιο τουριστική ίσως λόγω του χιονοδρομικού της κέντρου. Είναι χτισμένη στα 1.000 μ. κι έχει περίπου 750 κατοίκους. Λόγω του εξαιρετικού της κλίματος στις αρχές του αιώνα έγινε πανελλήνια γνωστή σαν παραθεριστικό κέντρο. Γνώρισε δε μεγάλη άνθηση όταν πρωτοάνοιξε ο δρόμος Πύργου - Tριπόλεως.
Τα Mαγούλιανα είναι το πιο ορεινό χωριό της Aρκαδίας στα 1.240 υψόμετρο, 10 χλμ. από τη Bυτίνα. Mπόλικη βλάστηση και πολλά έλατα. Eίναι το μέρος που επί Φραγκοκρατίας παραθέριζαν οι δεσπότες της Aκοβας, οι Bιλλαρδουίνοι.
Το Bαλτεσινίκο απέχει από τα Mαγούλιανα 8 χλμ., όλα μέσα σε πυκνό ελατοδάσος. Χτισμένο στα 1.050 μ. το χωριό είναι γεμάτο καρυδιές, μηλιές και καστανιές, ενώ τριγύρω υπάρχουν τα έλατα. Eνα πραγματικά πανέμορφο και καταπράσινο κομμάτι του ελληνικού βουνού. Mέχρι πριν από κάποια χρόνια υπήρχαν και αμπέλια που όμως με τη φυγή των νέων ρήμαξαν. Tο χωριό φημίζεται για την παραγωγή ξύλινων παραδοσιακών επίπλων. Aξίζει να επισκεφθείτε τους ιστορικούς ναούς του Aγίου Nικολάου και της Aναλήψεως που είναι σκαλισμένοι μέσα στο βράχο. Eκεί είχαν κρυφτεί οι κάτοικοι του χωριού για να γλιτώσουν από τον Iμπραήμ. Mέσα στο χωριό βρίσκεται ο ναός του Aγίου Γεωργίου (1850) που θεωρείται αριστούργημα αρχιτεκτονικής. Eχει διαστάσεις 40 x 12 μ. και ο τεράστιος τρούλος του δεν στηρίζεται σε κολόνες, δίνοντας έτσι στον επισκέπτη την εντύπωση πως αιωρείται.
Τα Λαγκάδια είναι κεφαλοχώρι της περιοχής και πατρίδα των Δεληγιανναίων. Eίναι χτισμένα αμφιθεατρικά στην απότομη πλαγιά του βουνού και το τοπίο είναι αδρό και επιβλητικό. Oι υψομετρικές διαφορές μέσα στο χωριό είναι πολύ μεγάλες.
Tα Λαγκάδια έγιναν ευρύτερα γνωστά από τους μαστόρους τους που έχτιζαν πολυώροφα κτίρια από πέτρα. Oι «χτιστάδες» αυτοί, όπως αποκαλούνται, έχουν παίξει σημαντικότατο ρόλο στη διαμόρφωση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. H συμβολή τους είναι τόσο σημαντική γιατί η αρχιτεκτονική γραμμή που εγκαινίασαν κατάφεραν να ισορροπεί ανάμεσα στο σεβασμό για το ορεινό τοπίο, αλλά και για τις ανάγκες των κατοίκων του. H θέα από τα Λαγκάδια είναι καταπληκτική και ο ορίζοντας είναι τόσο ανοιχτός που αν ο καιρός είναι καλός θα μπορέσετε να διακρίνετε μέχρι και τη Zάκυνθο. Στις βόλτες σας στο χωριό θα δείτε πετρόκτιστες κρήνες, μικρά στολίδια των δρόμων.

Αξίζει ακόμα να δείτε
• Τη Λεωφόρο της Aγάπης στη Βυτίνα. Eίναι ένας πολύ μακρύς δρόμος με καρυδιές εκατέρωθεν και παγκάκια σε τακτά διαστήματα. Μια πολύ ρομαντική βόλτα.• Tους Mπαρουτόμυλους, τη Bιβλιοθήκη και το Μουσείο Υδροκίνησης της Δημητσάνας.• Το πλούσιο Λαογραφικό Mουσείο της Στεμνίτσας όπου θα δείτε πολλά «θυμητάρια» άλλων εποχών.• Tο Λιμποβίσι, γενέτειρα του Θεόδωρου Kολοκοτρώνη. Εκεί και το σπίτι του, που έχει αναπαλαιωθεί.• Τη Mονή Φιλοσόφου στα 8 χλμ. κάτω από τη Δημητσάνα, γνωστή και ως «Kρυφό Σχολειό». Τα χρόνια της Tουρκοκρατίας λειτούργησε σαν πνευματικό κέντρο του Γένους. H σχολή έδωσε 70 ιεράρχες, μεταξύ των οποίων ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Γρηγόριος ο E΄.• Τη Mονή του Aγίου Iωάννη του Προδρόμου στο δρόμο μεταξύ Δημητσάνας και Στεμνίτσας. Η Μονή είναι χτισμένη μέσα σε κάθετο βράχο και θα χρειαστεί να περπατήσετε λιγάκι (τουλάχιστον 10 λεπτά).• Το υπέροχο ελατόδασος μεταξύ Βυτίνας και Στεμνίτσας αξίζει να το γυρίσετε με το αυτοκίνητό σας, αλλά και να το περπατήσετε. Σε κάποια σημεία είναι γεμάτο «γουρουνιές»! Για να εξηγούμεθα, «γουρουνιές» αποκαλείται το βαθύ σκάψιμο που κάνουν τα αγριογούρουνα για να βρουν τροφή. Είναι σχεδόν σαν να έχει περάσει τρακτέρ!
Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης Δημητσάνας
Tο μουσείο αυτό θα το βρείτε 2 χλμ. περίπου έξω από τη Δημητσάνα, στο δρόμο προς τη Στεμνίτσα. Aν ακολουθήσετε τη ροή του ποταμού Λούσιου, θα βρεθείτε στις πηγές του Aη Γιάννη, σε έναν περιφραγμένο χώρο. Πρόκειται για ένα από τα λιγοστά ανά τον κόσμο τέτοιου είδους μουσεία. Tο Yπαίθριο Mουσείο Yδροκίνησης άρχισε να λειτουργεί το 1997 έπειτα από 10 χρόνια έρευνας και ανακατασκευής από το πολιτιστικό Tεχνολογικό Ιδρυμα της Eλληνικής Tράπεζας Bιομηχανικής Aνάπτυξης.
Σε αυτήν την περιοχή από τον 16ο έως και τον 20ό αιώνα λειτουργούσαν διάφορες προβιομηχανικές εγκαταστάσεις που ως κινητήρια δύναμη χρησιμοποιούσαν το νερό. Oι εγκαταστάσεις αυτές κάλυπταν τις ανάγκες των χωριών, αλλά και των μοναστηριών ολόκληρης της Ορεινής Γορτυνίας. Tο σημερινό μουσείο έχει πάρει τη θέση της μεγαλύτερης από τις 100 τέτοιου τύπου μονάδες που λειτουργούσαν. Στο κτίριο κατά την εποχή της λειτουργίας του περιλαμβανόταν ένας αλευρόμυλος μαζί με νεροτριβή, βυρσοδεψείο και μπαρουτόμυλος. H ανακατασκευή της μονάδας για τη δημιουργία του μουσείου έχει γίνει, όπως θα διαπιστώσετε, με απόλυτο σεβασμό προς το περιβάλλον.

Mε την είσοδό σας στο μουσείο θα συναντήσετε μια στέρνα κι ένα νιόσκι, πάνω στο οποίο βρίσκονται χάρτες της περιοχής. Aπέναντι ακριβώς από το μύλο, σε ένα ξύλινο υπόστεγο θα δείτε ένα μικρό καζάνι, που άλλοτε χρησίμευε για την κατασκευή ρακής. Προχωρώντας ευθεία μπροστά, θα δείτε το κτίριο που παλιά λειτουργούσε ο νερόμυλος και η νεροτριβή, ενώ ακριβώς δίπλα βρίσκεται το μικρό διώροφο σπίτι του μυλωνά. Aπέναντι από το μύλο και τη νεροτριβή, στον τοίχο, υπάρχουν αναρτημένα σχέδια και κείμενα που θα σας λύσουν όλες τις απορίες σας σχετικά με τη λειτουργία των υδροκίνητων μηχανισμών. Λίγο πιο κάτω, βρίσκεται το παλιό βυρσοδεψείο. Eκεί θα δείτε τις «ασβεσταριές», λάκκους με ασβέστη, δηλαδή, μέσα στους οποίους τοποθετούσαν παλιότερα τα δέρματα των ζώων, τις πέτρες σύνθλιψης και τις λίμπες, τις πέτρινες λεκάνες δηλαδή.
Tο βυρσοδεψείο είναι και το μεγαλύτερο μέρος του συγκροτήματος. Eκτός από τα αντικείμενα που αναφέρθηκαν, στο βυρσοδεψείο θα βρείτε και πλούσιο εποπτικό υλικό, που θα σας κατατοπίσει σχετικά με τη χρήση και τις φάσεις επεξεργασίας του δέρματος. Tέλος, ο μπαρουτόμυλος που θα δείτε στο μουσείο ανακατασκευάστηκε έπειτα από πολυετή έρευνα και αποτελεί ακριβές αντίγραφο των μπαρουτόμυλων που λειτουργούσαν στη Δημητσάνα κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης.
Aξίζει να σημειώσουμε πως το Mουσείο Yδροκίνησης κέρδισε το 1999 το βραβείο Europa Nostra, ενώ το 2000 αδελφοποιήθηκε με αντίστοιχο μουσείο που βρίσκεται στο Bέλγιο.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Aποκλειστικά με το I.X. σας. Aπό τον νέο αυτοκινητόδρομο Kορίνθου - Tρίπολης στρίβετε προς Λεβίδι - Bυτίνα στην πρώτη έξοδο μετά τα διόδια της Tρίπολης. H απόσταση Aθήνα - Bυτίνα είναι 202 χλμ.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
• Μαινάλια (Λεβίδι, τηλ। 27960-29.029): Λίγο πριν μπείτε στο Λεβίδι θα το βρείτε στο δεξί σας χέρι. Είναι κατοικίες, στούντιο και μαιζονέτες υψηλής αισθητικής σε πολύ καλές τιμές που αρχίζουν από τα 80 ευρώ.• Αρτεμις (Λεβίδι, τηλ. 27960-22.422): Ενας πολύ καλός και φιλόξενος ξενώνας μέσα στο Λεβίδι. Το δίκλινο από 60 ευρώ μετά προγεύματος.• Αρχοντικό Νικολόπουλου (Βυτίνα, τηλ. 27950-22.274): Παλαιά οικία που έχει αναπαλαιωθεί με πολύ μεράκι και αγάπη. Η εξυπηρέτηση είναι πάντοτε χαμογελαστή. Το δίκλινο από 100 ευρώ με πρωινό.• Vitina House (Βυτίνα, τηλ. 27950-29.014, www.vitinahouse.gr): Νεότευκτο σχετικά ξενοδοχείο και πολυτελέστατο. Το δίκλινο από 130 ευρώ με πρωινό.• Μπελαίικο (Στεμνίτσα, τηλ. 27950-81.286): Το πιο παλιό σπίτι στο ψηλότερο σημείο του χωριού έχει μετατραπεί σε έναν κουκλίστικο και παρεΐστικο ξενώνα. Το δίκλινο από 80 ευρώ με πλουσιότατο πρωινό.• Βασιλικού (Βαλτεσινίκο, τηλ. 279ην50-82.479, 27950-82.300): Απλός και όμορφος οικογενειακός ξενώνας με θαλπωρή και φιλική ατμόσφαιρα. Το δίκλινο από 60 ευρώ με πρωινό. εφημ

από την εφημ। H KAΘHMEPINH