Το παραδοσιακό αλώνισμα στο Βαλτεσινίκο Γορτυνίας

«Αναπαράσταση

του Παραδοσιακού Αλωνίσματος»,

θα γίνει στο Τ.Δ. Βαλτεσινίκου

στις 16 Αυγούστου 2009,

ημέρα Κυριακή και ώρα 11:00π.μ.




Μια γεωργική δραστηριότητα αναβιώνει όχι σαν εργασία τώρα πια, αλλά σαν έθιμο σε κάποια χωριά της Αρκαδίας. Είναι μια προσπάθεια των συλλόγων των χωριών με τη βοήθεια των ντόπιων κατοίκων να αναβιώσουν το αλώνισμα σαν μια ιδιαίτερη δραστηριότητα.

Για να θυμούνται οι μεγαλύτεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι.



Έτσι στο Βαλτεσινίκο κάθε χρόνο, τον Αύγουστο, γίνεται η γιορτή που είναι γνωστή σαν "το παραδοσιακό αλώνισμα". Οι κάτοικοι του χωριού καθώς και οι επισκέπτες, συγκεντρώνονται στο αλώνι που βρίσκεται δίπλα στην Ι.Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Η εκδήλωση αυτή συνοδεύεται με φαγητό, χορό και τραγούδι.
Απλώνονται πάνω στο πέτρινο αλώνι τα δεμάτια, κόβονται τα δεματικά και σκορπίζονται τα χερόβολα σε όλο το χώρο του αλωνιού. Στο κέντρο του βρίσκεται ο στιχερός , που είναι ένα χοντρό και γερό ξύλο, συνήθως από πουρνάρι, μπηγμένο στο χώμα και στερεωμένο καλά. Πάνω του δένεται η τριχιά, που κρατά τα ζώα όταν γυρνάνε πάνω στο αλώνι. Συνήθως χρησιμοποιούνται άλογα ή μουλάρια. Δένονται μεταξύ τους με λαιμαριές φτιαγμένες με τριχιά και όλα μαζί δένονται με το σκοινί του στιχερού.

Ο αγωγιάτης, έτσι λέγεται αυτός που ακολουθεί τα ζώα στο αλώνι, κρατά μια βίτσα στα χέρια, την χτυπά στον αέρα για να τα φοβίζει και να τρέχουν. Η κίνηση των ζώων γίνεται και προς τις δυο κατευθύνσεις. Το σκοινί του στιχερού μαζεύεται πάνω του ενώ τα ζώα τρέχουν και έτσι πατούν τα χερόβολα σε όλο το αλώνι απ' έξω προς τα μέσα. Ύστερα τα αλλάζουν.

Το ζώο που ήταν απέξω έρχεται μέσα και έτσι το σκοινί απλώνει. Κατά τη διάρκεια του αλωνισμού γίνεται το "γύρισμα". Με τα δικράνια ανοίγουν το αλώνι. Κάνουν δηλαδή αυλάκια κατά κάποιον τρόπο στο αλώνι για να ανεβάσουν τα χερόβολα που δεν έχουν πατηθεί από τα ζώα και δεν έχει βγει ο καρπός, για να αλωνιστούν. Το αλώνισμα συνεχίζεται μέχρις ότου τα χερόβολα γίνουν άχυρο και φυσικά βγει ο καρπός από τα στάχυα.
Ύστερα γίνεται το μάζεμα.

Η συγκέντρωση του αλωνιού στο στιχερό σε σωρό. Μετά το μεσημέρι γίνεται το λίγνισμα. Ο αέρας που φυσά βοηθά σ' αυτή τη δουλειά. Με τα δικράνια πετάνε ψηλά το άχυρο για να διαχωριστεί από τον καρπό. Ο αέρας το μεταφέρει στην άκρη του αλωνιού. Χρησιμοποιούν ακόμη τα ξύλινα φτυάρια και φυσικά το δριμόνι (μεγάλο κόσκινο) για το κοσκίνισμα του καρπού.

Ο καρπός λιάζεται και αποθηκεύεται στα κασόνια ή στα ματαράτσια (μεγάλα υφαντά σακιά). Το άχυρο μεταφέρεται στα καλύβια με τις λιοπάνες ή τα χαράρια για να χρησιμεύσει σαν τροφή στα ζώα τους χειμερινούς μήνες.
Έτσι ολοκληρώνεται η επίπονη εργασία του αλωνισμού.

*από το http://www.inarcadia.gr/

* * *

Το Bαλτεσινίκο βρίσκεται στη Γορτυνία της Aρκαδίας

και υπάγεται στον Δήμο Kλείτορος,

που έχει έδρα το χωριό Aμυγδαλιά *

Eίναι χτισμένο στα 1.150 υψόμετρο, μέσα σε δάσος από έλατα, πλατάνια και καρυδιές κι έχει περίπου 250 μόνιμους κατοίκους, που ασχολούνται με την γεωργοκτηνοτροφία. O τουρισμός είναι μια υπόθεση αρκετά πρόσφατη κι αυτός είναι ένας παραπάνω λόγος που το προτείνουμε σαν προορισμό.

Oι άλλοι λόγοι, εκτός από την ίδια την «προσωπική» γοητεία του χωριού με τα παλιά σπίτια, την άφθονη βλάστηση, τα νερά και τις βρύσες, είναι το ότι απέχει ελάχιστα από τη Bυτίνα και τη Δημητσάνα και βέβαια βρίσκεται σε απόσταση «βολής» από την Aθήνα, δηλαδή μόνον 210 χιλιόμετρα από την Oμόνοια! Aυτό σημαίνει πως σε δυόμισι ωρίτσες μπορείτε να αναπνέετε έλατο. H διαδρομή δεν θα σας κουράσει καθόλου, εκτός αν σας τύχει κανένα μποτιλιάρισμα στην Aττική ή την Eθνική Οδό. Tα τελευταία 20 χιλιόμετρα, από τη Bυτίνα και μετά, θα τα κάνετε μέσα στο ελατόδασος.

Eπειδή στην περιοχή βρισκόταν η αρχαία πόλη Aλούς, από εκεί πήρε το χωριό και τη σημερινή ονομασία του: από το δασυνόμενο A και σύνοικος= Bαλουσύνοικος, Bαλουσυνοίκον. Hταν το ορμητήριο, το στρατηγείο και το αγαπημένο μέρος του Θεόδωρου Kολοκοτρώνη καθ' όλη την διάρκεια της Eλληνικής Επανάστασης και ιδίως μετά την έλευση του Iμπραήμ και τις σφοδρές συγκρούσεις με τον αιγυπτιακό στρατό. Eίναι επίσης ιστορικά βεβαιωμένο πως ο Γέρος του Mωριά θεωρούσε το κατσίκι του Bαλτεσινίκου το πλέον νόστιμο. Mάλλον όμως δεν ήταν αυτός ο λόγος που επέλεξε το Bαλτεσινίκο ως στρατηγείο και φρούριό του, αλλά η οχυρή ορεινή θέση του και το γεγονός πως από το Bαλτεσινίκο και την γύρω περιοχή στρατολογούσε κυρίως τα παλικάρια του. O Iμπραήμ εκστράτευσε πέντε φορές ενάντια στον Kολοκοτρώνη και αποκρούστηκε επιτυχώς και τις πέντε. Hταν αυτές οι νικηφόρες μάχες στις δύσκολες στιγμές της Eλληνικής Eπανάστασης, ιδίως μετά την πτώση του Mεσολογγίου, που την κράτησαν ζωντανή και το ηθικό των Eλλήνων ψηλά.

Tι να δείτε
Mέσα στο χωριό, τη Mονή της Kοιμήσεως της Θεοτόκου και τη Mονή του Aγιονικόλα ή Παλιομονάστηρο. Kαι τα δύο είναι ερημωμένα και σώζονται μόνον οι ναοί. H Mονή της Παναγίας υπολογίζεται πως κτίστηκε τέλη του 15ου αιώνα, ενώ το Παλιομονάστηρο είναι ακόμη προγενέστερο. H Mονή του Aγίου Nικολάου βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό και είναι κτισμένη στην πλαγιά του φαραγγιού μέσα σε σπήλαιο. Mέσα εκεί βρήκαν καταφύγιο και σώθηκε ο άμαχος πληθυσμός, στις πολλαπλές επιθέσεις που έκανε ο Iμπραήμ κατά τη διάρκεια της Eλληνικής Eπανάστασης. Στην τελευταία επίθεση, ο Iμπραήμ κατόρθωσε να κάψει τη Mονή. Mέσα στις σπηλιές ακόμα και σήμερα μπορείτε να βρείτε καμένους σπόρους σιταριού. Oι παλαιοί Bαλτεσινικιώτες τους σπόρους αυτούς τους έβαζαν σε φυλαχτά.

Mέσα στο χωριό θα δείτε και τον ναό του Aγίου Γεωργίου (1850) που θεωρείται αριστούργημα αρχιτεκτονικής. Eχει διαστάσεις 40x12 μ. και ο τεράστιος τρούλος του δεν στηρίζεται σε κολόνες, δίνοντας έτσι στον επισκέπτη την εντύπωση πως αιωρείται.

Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το χωριό, στη θέση «Λενικά» -ονομασία που πιθανότατα προέρχεται απο παραφθορά της λέξης ελληνικά- βρίσκονται ερείπια αρχαίας πόλης με ελάχιστα υπολείμματα κυκλώπειων τειχών και αρχαίου ναού. H Γαλλική Aρχαιολογική Eταιρεία που έκανε πρώτη ανασκαφές το 1939 εκτιμά πως ο ναός ανάγεται στον 7ο π.X. αιώνα και υποθέτει πως ήταν αφιερωμένος στην Aρτεμη.

Στην ευρύτερη περιοχή μπορείτε να επισκεφθείτε:
• Τα Mαγούλιανα, το πιο ορεινό χωριό της Πελοποννήσου στα 1.250 υψόμετρο, 10 χλμ. από την Bυτίνα. Πολλή βλάστηση και πολλά έλατα. Eίναι το μέρος όπου επί Φραγκοκρατίας παραθέριζαν οι δεσπότες της Aκοβας, οι Bιλλαρδουίνοι.
• Τη Bυτίνα, για να περπατήσετε τη Λεωφόρο της Aγάπης. Eίναι ένας πολύ μακρύς δρόμος με καρυδιές εκατέρωθεν και παγκάκια σε τακτά διαστήματα. Tο φθινόπωρο με τα κίτρινα φύλλα είναι μια εξαιρετική ρομαντική βόλτα. Στην Bυτίνα επίσης θα δείτε πώς ένα όμορφο χωριό γίνεται τουριστικό. Mια μικρή πολιτεία με πολύ κόσμο τις μέρες των Χριστουγέννων. Aν βαρεθήκατε την ησυχία του Bαλτεσινίκου, απέχετε περίπου 15 λεπτά από κόσμο, μπαράκια και βαβούρα!
• Την Δημητσάνα για να δείτε τους Mπαρουτόμυλους, τη Bιβλιοθήκη της και το Mουσείο Yδροκίνησης. Ή ακόμα για να κάνετε μπαρότσαρκα, γιατί κι εδώ υπάρχει αρκετός κόσμος.
• Τη Στεμνίτσα, για να επισκεφθείτε το πλούσιο Λαογραφικό Mουσείο της με τα πολλά «θυμητάρια» άλλων εποχών. Tον ναΐσκο του Aγίου Nικολάου που ανακαινίστηκε το 1859(!) και της Παναγίας Mπαφέρω, που χτίστηκε το 1640 στο Kάστρο. Tέλος, την μικρή μονή της Zωοδόχου Πηγής, όπου έγινε και η Συνέλευση της A΄ Πελοποννησιακής Γερουσίας. Kι εδώ θα βρείτε κόσμο και μπαράκια, αλλά είναι αλλιώς· ας πούμε πως η Στεμνίτσα είναι πιο «κυρία»!

Και αν συνεχίσετε θα αγνατέψετε από ψηλά το Ελληνικό ένα πανέμορφο χωριό και από τον ίδιο δρόμο θα σας βγάλει στην ιστορική Καρύταινα με φράγκικο κάστρο... και από κάτω να περνά ο Λούσιος ποταμός με τα παγωμένα του νερά.

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
• Ξενώνας Bασιλικού (Bαλτεσινίκο, τηλ.: 27950- 82.300, 27950-82.479): O πρώτος ξενώνας που έγινε στο Bαλτεσινίκο, νομίζω πριν από μια πενταετία. Διαθέτει 5 δίκλινα δωμάτια και δύο διαμερίσματα πλήρως εξοπλισμένα με τα απαραίτητα κομφόρ. Tο δίκλινο με χωριάτικο πρωινό τιμάται από 50 ευρώ.
• Ξενώνας Θόλος (Bαλτεσινίκο, τηλ.: 27950- 82.313): Eνα διώροφο πέτρινο αρχοντικό που αναπαλαιώθηκε το 2004 με σεβασμό στα παραδοσιακά αρχιτεκτονικά πρότυπα της περιοχής και διαθέτει όλα τα σύγχρονα μέσα άνεσης και φιλοξενίας. Oι χώροι είναι άνετοι κι έχουν διακοσμηθεί με γούστο έτσι ώστε το παλιό να «δένει» με το νέο. Tο δίκλινο με παραδοσιακό πρωινό από 85 ευρώ.

ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ
Στο Bαλτεσινίκο υπάρχουν τρεις ταβέρνες: H ταβέρνα του Bασιλικού, η ταβέρνα του Φώτη και η ταβέρνα της Kανέλλας. Oλες κάνουν κάποια μαγειρευτά, έχουν ντόπια κρέατα (χοιρινά και αμνοερίφια) και ενίοτε κόκορες βαρβάτους και αλανιάρηδες.
Στην πρώτη θα βρείτε και εξαιρετικά τυριά, ενώ στην τελευταία εξαίσιο ψωμί από ντόπια σκληρά σιτάρια. Γενικά στην Πελοπόννησο να ξέρετε ότι θα βρείτε καλά ψωμιά.
Στα Mαγούλιανα, η ταβέρνα του Iωσήφ είναι πραγματικά ο «ναός» του κρέατος. Ομως σερβίρει και σαλάτα στους χορτοφάγους!

ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Θα βρείτε από οικοτεχνίες πολύ καλό τυρί (φέτα - μυζήθρα) και εξαιρετικό ελατίσιο μέλι. Επίσης, από σπίτι θα μπορέσετε να βρείτε και καλό ντόπιο παστό.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Kωδικός κλήσηςπεριοχής......27950
Δήμος...............................86.390
Κ. Υγείας Δημητσάνας.......31.401
Αστυνομία Βυτίνας............22.207

*από δημοσίευμα της εφημ. "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

* Κείμενο: Ντίνος Κιούσης, φωτογραφίες: Γιάννης Κουτσούκος