..................
Ο Νίκος Κωστάρας είναι ένας ακούραστος πνευματικός εργάτης και μια άγρυπνη συνείδηση του καιρού μας. Είναι επίσης μια γνήσια φωνή Ορθοδοξίας και Ελληνισμού, σε μια εποχή που και τα δύο υποβαθμίζονται ως φορείς αξιών και ως μήτρες παράδοσης και πολιτισμού.
Ο μικρός το δέμας συγγραφέας ορθώνει κάθε τόσο αγέρωχα το υψηλό πνευματικό του ανάστημα, για να αντιμετωπίσει τους εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς του έθνους μας, που έχουν βαλθεί να «αποδομήσουν» την ιστορία μας, να καταστρέψουν την πανάρχαια γλώσσα μας και να αλλοιώσουν τις παραδόσεις μας, όλους αυτούς που προσπαθούν να μας επιβάλουν τη λατρεία του Μαμωνά και την ηγεμονία ενός στυγνού οικονομισμού, όπου παγκοσμίως το χρήμα θα λατρεύεται ως θεός και η οικονομία θα αναγορευθεί σε νέα θρησκεία.
Ο Νίκος Κωστάρας είναι γνωστός και αγαπητός σε όλους. Πρόσχαρος και κοινωνικός, σε κατακτά αμέσως με την πραότητα και την καλοσύνη του. Γεννήθηκε το 1929 στα «κατσάβραχα», όπως λέει, των Κακουραίϊκων Γορτυνίας, και μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στα Γυμνάσια Ανδρίτσαινας και Δημητσάνας φοίτησε στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή. Πήρε το πτυχίο του το 1951 με την υποβολή της διπλωματικής εργασίας του «Αξιοποίηση των υδατοπτώσεων του Λάδωνα».
Αλλά τον κέρδισε η θάλασσα! Σταδιοδρόμησε ως πλοίαρχος του Εμπορικού ναυτικού, ταξιδεύοντας με ποντοπόρα πλοία σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης μέχρι το 1975, και αργότερα εργάστηκε ως αρχιπλοίαρχος σε μεγάλη ναυτιλιακή εταιρεία. Συνταξιοδοτήθηκε το 1990 και έκτοτε άρχισε να ασχολείται συστηματικά με τα Γράμματα.
Οι στήλες κάθε είδους εφημερίδων και περιοδικών, στην Αθήνα και στην επαρχία, αποτελούν για το Ν. Κωστάρα, πνευματικά «οχυρά» στα οποία αμύνεται γενναία, υπερασπίζοντας τις ωραίες ιδέες του. Η θαρραλέα φωνή του ακούγεται ως σάλπισμα αξιοπρέπειας, ελευθερίας και δημοκρατίας. Τα γραπτά του είναι ένα κ ή ρ υ γ μ α ο ι κ ο υ μ ε ν ι κ ο ύ α ν θ ρ ω π ι σ μ ο ύ.
Σε μια τεχνοκρατική εποχή, όπου ο άνθρωπος έχει καταντήσει εξάρτημα των μηχανών και μίζερο καταναλωτικό ρομποτάκι, αυτοπεριορισμένο στην υλική και μόνο πλευρά της ύπαρξής του, ένα άβουλο ον που έπαψε να «θρώσκει άνω», ο Ν. Κωστάρας αγωνίζεται να τον ανεβάσει λίγο ψηλότερα από τα φθαρτά και τα γήινα.
Δεκάδες είναι τα κάθε είδους έντυπα, τα οποία τροφοδοτεί συνεχώς με άρθρα, επιστολές και επιφυλλίδες ο Ν. Κωστάρας. Δεν είναι δυνατόν να απαριθμηθούν όλα, αλλά αξίζει να μνημονευθούν μερικά, όπως: οι αθηναϊκές εφημερίδες «Καθημερινή» και «Εστία», το αθηναϊκό περιοδικό «Πολιτικά θέματα», οι εφημερίδες της Αττικής «Έρευνα Καλλιθέας», «Η φωνή του Πειραιώς», το «Αθμόνιον Βήμα» και η «Αμαρυσία», οι τοπικές γορτυνιακές εφημερίδες « Βυτίνα», Δημητσάνα», «Ηχώ των Λαγκαδίων», «Φωνή της Γορτυνίας» και «Γορτυνία», οι αρκαδικές εφημερίδες «Αρκαδία», «Αρκαδικός Κόσμος», «Αρκαδικό Βήμα», «Αρκαδικός Κήρυκας», και η «Οδός Αρκαδίας», τα «Νέα της Μεγαλοπόλεως», τα ποικίλης ύλης αρκαδικά περιοδικά «Γορτυνιακά θέματα» και «Αρκαδολόγιο», η «Έκφρασις» της Μεσσηνίας», η «Πανολυμπιακή», η εφημερίδα «Πρωϊνός Μοριάς», η εφημερίδα «Κρητική ενημέρωση», τα λογοτεχνικά περιοδικά «Μοριάς», «Νέα Αριάδνη» και «Αρκαδικά», η ετήσια επετηρίδα «Μάραθα», και φυσικά «Η Ναυτική Ελλάς», τα «Ναυτικά χρονικά», ο «Εφοπλιστής», τα «Λιμενικά χρονικά», και πολλά άλλα!
Είναι γεγονός ότι σήμερα υπάρχει μια πλημμυρίδα κάθε λογής εντύπων, μερικά από τα οποία μάλιστα κρέμονται επιδεικτικά από τα σχοινιά των περιπτέρων. Τα περισσότερα είναι προϊόντα και φορείς υποκουλτούρας, χυδαιότητας, ευτέλειας, κουτσομπολιού και ευτελισμού του γυναικείου σώματος, ή πολιτικού, κομματικού και ποδοσφαιρικού φανατισμού. Η γλώσσα τους είναι είτε ξύλινη και χυδαία, είτε ανάμικτη με ανυπόφορους αγγλισμούς, που μας προσβάλλουν ως ανθρώπους και μας θίγουν ως λαό.
Υπάρχουν και τα άλλα, τα δήθεν σοβαρά έντυπα των βιβλιοπωλείων. Όμως, τα περισσότερα από αυτά είναι δυσνόητα, ερμητικά, μη προσιτά στη νοημοσύνη του κοινού αναγνώστη. Είναι γραμμένα σε στρυφνή γλώσσα και απευθύνονται σε λίγους ειδικούς και μυημένους, ή σε ένα κλειστό κύκλωμα ομοτέχνων.
Πάντως και στα μεν και στα δε, από πλευράς περιεχομένου, δημοσιογράφοι και δημοσιογραφίσκοι, ανθέλληνες και άθεοι ψευτοδιανοούμενοι, δήθεν νεωτεριστές, δήθεν προοδευτικοί, πολιτικάντηδες, και άλλοι τοιούτοι…
Σε μια τέτοια κατάσταση πνευματικής, ηθικής και γενικής π α ρ α κ μ ή ς, ευτυχώς που υπάρχουν ακόμα φωνές σαν του Νίκου Κωστάρα και κάποια έντυπα που ακόμα τις φιλοξενούν. Γι’ αυτό και εγώ ευφήμως τα μνημόνευσα.
Ο καλός καπετάνιος Ν. Κωστάρας, αφού πάλεψε μια ζωή με τα άγρια κύματα των ωκεανών, για να οδηγήσει τα καράβια του σε απάνεμα λιμάνια, θέλει τώρα να βοηθήσει με την πέννα του το ανεμοδαρμένο καράβι του σημερινού ανθρώπου και Έλληνα να ξεπεράσει τις θύελλες της εποχής και να φτάσει σταθερά και περήφανα στον προορισμό του. Στις κραυγές των φαύλων και των ποταπών και στα τραγούδια των σειρήνων της άκοπης ευημερίας, ο Ν. Κωστάρας, ως άλλος Οδυσσέας, αντιπαραθέτει τη φωνή της σύνεσης, του αγώνα και της σοβαρότητας.
Η πνευματική παραγωγή του Ν. Κωστάρα είναι πλούσια, παρόλο ότι ακόμα δεν έχει πάρει τη μορφή κάποιου αυτοτελούς βιβλίου. Ξεπερνούν τις 300 οι κάθε είδους δημοσιεύσεις του σε εφημερίδες και περιοδικά. Η σκέψη του είναι γόνιμη και δημιουργική. Ο λόγος του είναι απλός και λιτός, αλλά δυναμικός. Το έργο του είναι καταστάλαγμα και απόσταγμα όχι μόνο διαβασμάτων αλλά και β ι ω μ έ ν η ς ε μ π ε ι ρ ί α ς.
Ο συγγραφέας είναι βέβαια αυτοφυής και αυτόφωτος. Όμως όχι λίγες φορές εφαρμόζει την αγαπημένη του τακτική να διανθίζει τα κείμενά του με ρητά και αποφθέγματα άλλων, Ελλήνων και ξένων. Οι αρχαίοι Έλληνες και εκκλησιαστικοί συγγραφείς, το ιερό Ευαγγέλιο, ο Κωστής Παλαμάς, ο Σεφέρης, ο Βρετάκος και ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Παπανούτσος και ο Φώτης Κόντογλου, ο Βολταίρος, ο Ταγκόρ, ο Καμύ και ο Στήβεν Ράνσιμαν, όλη σχεδόν η ελληνική και ευρωπαϊκή διανόηση, είναι παρούσα στα μεστά ιδεών και νοημάτων γραπτά του. «Σήμα κατατεθέν» των κειμένων του Ν. Κωστάρα, είναι ότι όλα βρίθουν από εξαιρετικά δείγματα γ ν ω μ ι κ ο ύ λ ό γ ο υ.
Αλλά η πνευματική προσφορά του καπετάν Νικόλα δεν μόνο άρτια και απολαυστική. Είναι και πολλαπλώς ω φ έ λ ι μ η. Εμπνέεται από ιδανικά, και φιλοδοξεί να καταστεί χρήσιμη. Ο Κωστάρας δεν αποβλέπει τόσο στην τέρψη του αναγνώστη, όσο στην ευρύτερη δ ι α π α ι δ α γ ώ γ η σ ή του. Γι’ αυτό και τα κείμενά του δεν εξαντλούνται μόνο σε διαπιστώσεις και κρίσεις, αλλά πάντα τελειώνουν με ένα επιμύθιο, μια συμβουλή, μια ηθική παρότρυνση. Ο Ν. Κωστάρας συνεχίζει στην εποχή μας την μακρά παράδοση του δ ι δ α κ τ ι σ μ ο ύ, που τόσο γόνιμα καλλιεργήθηκε στην αρχαία Ελλάδα από τον Σόλωνα και τον Ησίοδο, τον Θέογνη και τους ηθικούς φιλοσόφους.
Ο καπετάν Νικόλας δεν αρέσκεται να ομφαλοσκοπεί, ούτε να φιλοσοφεί εν κενώ για χάρη της φιλοσοφίας. Δεν θέλει να εντυπωσιάζει με γνώσεις και πολυμάθεια. Είναι προφανές ότι κατά βάθος έχει επιφυλάξει στον εαυτό του έναν ευρύτερο παιδευτικό ρόλο. Με άλλα λόγια, θέλει να δ ι δ ά ξ ε ι. Να μεταδώσει σοφία και πείρα ζωής. Να δημιουργήσει ο δ ο δ ε ί κ τ ε ς πορείας, να χτίσει φ ά ρ ο υ ς συμπεριφοράς, να προβάλει π ρ ό τ υ π α έμφρονος βίου. Θέλει να σπείρει στις ψυχές, ιδίως των νέων, τον καλό λόγο του, να διαμορφώσει ενάρετους χαρακτήρες, συνειδητοποιημένους πολίτες και περήφανους Έλληνες. Όλο το συγγραφικό έργο του Νίκου Κωστάρα είναι μια τονωτική ένεση στον αναγνώστη. Είναι στήριγμα και παρηγοριά του κλονισμένου ηθικά, ταλανισμένου ψυχικά και διαβρωμένου εθνικά σημερινού ανθρώπου και Έλληνα.
Θα μπορούσε ίσως να ειπεί κανείς, με κάποια συγγνωστή υπερβολή, ότι ο Ν. Κωστάρας είναι ένας ταπεινός «Δάσκαλος του Γένους», ένας κοσμικός Κοσμάς Αιτωλός του καιρού μας, που δεν κουράζεται να μιλάει πάντοτε και παντού για πατρίδα και θρησκεία. Είναι ένας παθιασμένος κήρυκας των παραδοσιακών ελληνικών αξιών και αρετών, ένας θερμός υπερασπιστής της αιώνιας ελληνικής γλώσσας και των ελληνικών παραδόσεων, αλλά και δεινός κατήγορος κάθε ξενόφερτου και οθνείου, όπως οι ξενόγλωσσες επιγραφές και τα ξενόφερτα έθιμα. Στέκεται με σεβασμό μπροστά στο Θεό και στη χριστιανική θρησκεία, αλλά αισθάνεται βαθύ δέος μπροστά στη λαμπρή προχριστιανική φάση του έθνους μας.
Είναι αλήθεια ότι ο Νίκος Κωστάρας αγαπάει να ανατρέχει συχνά στο παρελθόν, όμως όχι για να παρελθοντολογήσει, αλλά για να αντλήσει χρήσιμα διδάγματα και να κατανοήσει καλύτερα το παρόν. Και βεβαίως για να χαράξει σίγουρους και φωτεινούς δρόμους προς το μέλλον, ειδικά για τη νεολαία μας.
Από τεχνικής πλευράς, η πολύχρονη μελέτη λογοτεχνικών, ιστορικών και φιλολογικών βιβλίων, και η μακρά ενασχόλησή του με τη γραφή, τον έχουν προικίσει με την απαραίτητη πείρα και ωριμότητα, ώστε να γράφει απλά και άμεσα, με ευθύ και πειστικό λόγο, χωρίς εξωραϊσμούς, περίτεχνες φράσεις και σπατάλη καλολογικών στοιχείων.
Γραμματολογικά δεν είναι εύκολο να κατατάξει κανείς τα γραπτά του Ν. Κωστάρα, εκτός βέβαια από τα καθαρώς ιστορικά. Τα κείμενά του είναι σύντομα και περιεκτικά. Πάντα επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο θέμα, το οποίο εξαντλούν με γλαφυρότητα και σαφήνεια. Θα έλεγα ότι οι εργασίες του προσεγγίζουν τον χαρακτήρα άρθρων ή επιφυλλίδων. Θα μπορούσε όμως κάποιος να τα χαρακτηρίσει και ως ηθικο-κοινωνικά δ ο κ ί μ ι α, χωρίς βέβαια την εκφραστική αφαιρετικότητα και την φιλοσοφική πυκνότητα των καθαρών δοκιμίων.
Είναι προφανές ότι ο συγγραφέας σκοπίμως εκλαϊκεύει τη σκέψη του και δεν συσκοτίζει τα πράγματα. Καταπιάνεται με ζωντανά και υπαρκτά θέματα και δεν αεροβατεί με αφηρημένες θεωρίες και περίπλοκες αναλύσεις. Έτσι, κατορθώνει να μιλά κατευθείαν στις καρδιές των αναγνωστών του, αλλά συνάμα να ερεθίζει τη σκέψη τους και να διεγείρει τον ψυχισμό τους προς το αγαθό και το υψηλό. Δεν χρειάζεται να τονιστεί ότι τα κείμενά του θα μπορούσαν να αποτελέσουν πολύτιμο βοήθημα στους μαθητές του Λυκείου, για την ανάπτυξη των γλωσσικών και διανοητικών ικανοτήτων τους.
Όλα τα κείμενα του Νίκου Κωστάρα είναι γραμμένα με στοχαστική ικανότητα και εκφραστική ευχέρεια. Είναι πλούσια σε ιδέες, έχουν στέρεη δομή και γλωσσικό πλούτο. Όλα εμμένουν στα καίρια και σημαντικά, χωρίς να κατατρίβονται με επουσιώδη και δευτερεύοντα. Αυτό αποδεικνύει ότι ο συγγραφέας και ξέρει τι θέλει και ξέρει πώς να το ειπεί.
Ο Ν. Κωστάρας είναι ένας πραγματικός ελληνολάτρης, που θαυμάζει και αγαπά τον τόπο του, όχι μόνο ως φυσικό περιβάλλον, αλλά και ως χώρο πολιτισμού και ένδοξης ιστορικής πορείας. Αυτή την ιστορική πορεία από τα αρχαία χρόνια μέχρι τη σύγχρονη εποχή, καθώς και τις αξίες του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, ο Ν. Κωστάρας και γνωρίζει καλά και επιθυμεί να δείξει και στους άλλους. Για τούτο τα άρθρα του είναι πέραν των άλλων και μαθήματα ε θ ν ι κ ή ς α υ τ ο γ ν ω σ ί α ς.
Η φύση και το υπέροχο ελληνικό περιβάλλον, αποτελούν αγαπημένα θέματα του διανοητή. Τον γοητεύουν τα τοπία της Γορτυνίας, τα γεμάτα ομορφιά και δόξα, όπως το θρυλικό Λιμποβίσι (η ιδιαίτερη πατρίδα του Γέρου του Μοριά), και η ηρωική Τριπολιτσά. Τον συγκινούν τα γραφικά αρκαδικά μοναστήρια, όπως η μονή Φιλοσόφου, η Μονή Προδρόμου, η Μονή Μπούρα. Πάντως, και τα μεν και τα δε αποτελούν γι’ αυτόν όχι απλούς γεωγραφικούς χώρους, αλλά τόπους προσκυνήματος, ευκαιρίες εθνικής περισυλλογής και θρησκευτικής κατάνυξης, τόπους τυλιγμένους στην αχλύ των θρύλων και της ιστορίας, καθαγιασμένους με το αίμα ηρώων και μαρτύρων.
Πολύ τον συγκινεί βέβαια η ιδιαίτερη πατρίδα του, η Αρκαδία. Ο Ν. Κωστάρας είναι ένας από τους καλύτερους και γλαφυρότερους μελετητές του αρκαδικού, και ευρύτερα πελοποννησιακού, πολιτισμού, από τα βάθη των αιώνων μέχρι σήμερα. Εξαίρετες, τεκμηριωμένες και στηριγμένες σε πλούσια βιβλιογραφία είναι οι πολυσέλιδες μελέτες του που ερευνούν και προβάλλουν ένδοξες στιγμές και άγνωστες πτυχές της αρκαδικής και πελοποννησιακής ιστορίας, όπως οι μελέτες του για τον Αρκαδικό Οδυσσέα, για το κράτος των Ηραιατών, για την ξεχασμένη Λιοδώρα, για τις σχέσεις Αρκαδίας και Κύπρου και Αρκαδίας και Μακεδονίας, για την ναυτική Γορτυνία, για τη ναυτική Μαντινεία, για τη γενέτειρά του Κακουραίϊκα Γορτυνίας και την ταύτισή της με τις αρχαίες Μελαινεές, για την αρχαία Γόρτυνα της Αρκαδίας και τη σχέση της με την Γόρτυνα της Κρήτης, κλπ. Σημαντικές είναι επίσης οι αναλύσεις του για την γέννηση και τη σημασία του περίφημου «Αρκαδικού ιδεώδους», αλλά και οι μελέτες του για τις ιστορικά αποδεδειγμένες διασυνδέσεις της Αρκαδίας με τους πρώτους οικιστές της αυτοκρατορικής Ρώμης ή για τις διασυνδέσεις των Αρκάδων με τη νήσο Άνδρο!
Σημαντικά είναι ακόμα τα πολλά επετειακά κείμενά του για διάφορες σπουδαίες στιγμές της ιστορίας μας, δοξασμένες και ζοφερές, όπως η μάχη στο Βαλτέτσι, ή Άλωση της Τριπολιτσάς («Απελευθέρωση», όπως αυτός θέλει να την λέει), η Άλωση της Πόλης, η Μικρασιατική καταστροφή, και άλλα. Επίσης, για μεγάλες χριστιανικές γιορτές, όπως ο Δεκαπενταύγουστος, τα Άγια Πάθη και το Πάσχα, και για σύγχρονες παγκόσμιες εορτές, όπως η γιορτή της μητέρας, η γιορτή της γυναίκας, η γιορτή του πατέρα, κλπ., κλπ. Όλα είναι γραμμένα με τον ιδιότυπο, επιγραμματικό και καταιγιστικό τρόπο του Ν. Κωστάρα, υπερεκχειλίζουν από γνώση, ορθή κρίση και ευαισθησία, και είναι γεμάτα, όπως είπαμε, από αγαπημένα του κατάλληλα ρητά και αποφθέγματα.
Υπέροχες είναι επίσης οι σκιαγραφίες μεγάλων προσωπικοτήτων της αρκαδικής, αλλά και της ευρύτερης ελληνικής ιστορίας, όπως ο ελευθερωτής του Γένους μας Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (ιδίως αναφορικά με τη ναυτική και κουρσάρικη ζωή του), ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο κλέφτης της Γορτυνίας Θανασάς Ραφτιώτης, ο πρωτοκλέφτης της Πελοποννήσου Ζαχαριάς, ο παλκόβνικος Ιωάννης Κοντογόνης, συμπατριώτης του από το Λαγάφτι Γορτυνίας, που έπεσε ηρωικά στη μάχη του Σκουλενίου τον Ιούνιο του 1821, λίγο μετά το τραγικό Δραγατσάνι, ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη και γνωστός απομνημονευτής Φωτάκος, ο Πατριάρχης της οδύνης Γρηγόριος ο Ε΄, και πολλοί άλλοι.
Υπάρχουν όμως και άλλες μικρότερες εργασίες του, αναφερόμενες σε προσωπικότητες των Γραμμάτων και της Τέχνης, όπως οι ποιητές Κωστής Παλαμάς, Κώστας Ουράνης, Γιώργος Σαραντάρης, Μήτσος Κατσίνης και Κώστας Καρυωτάκης, ο διάσημος μουσουργός Δημήτρης Μητρόπουλος, ο επίσης διάσημος σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς, ο σχεδόν άγνωστος περιηγητής της Ασίας και της Αφρικής κατά τον 19ο αι. Παναγιώτης Ποταγός από τη Βυτίνα, ο σύγχρονος φιλόσοφος Τζών Άντον, οι Αρκαδο-μαρουσιώτες Γιώργος Κατσίμπαλης (ο γνωστός «Κολοσσός του Μαρουσιού» του Μίλλερ) και Γιάννης Τσαρούχης, και διάφοροι άλλοι.
Και σαν κοσμογυρισμένος καπετάνιος του Εμπορικού ναυτικού, που επί δεκαετίες διέσχισε με το χέρι στο τιμόνι όλους τους ωκεανούς της υδρογείου, δεν μπορούσε να μην αφήσει στο χαρτί και κάποιες ταξιδιωτικές εντυπώσεις του, όπως τα αφηγήματα: «Στον κόλπο του Μεξικού», «Τα παιδιά του λιμανιού Βιζακαπατάμ Ινδιών» (βραβευμένο), «Το πέρασμα στη Σιγκαπούρη», «Διέλευση από τη διώρυγα του Παναμά», «Γιαμαγκάτα η καρδιά της Ιαπωνίας», «Κοντά στα παγόβουνα», και άλλα.
Δύο αγαπημένες και σεβαστές σκιές παράστεκαν πάντα τον καπετάνιο στα ατέλειωτα θαλασσινά ταξίδια του. Τον γέμιζαν δύναμη, θάρρος και αποφασιστικότητα. Τον γλύτωναν από τα τεράστια κύματα και τον οδηγούσαν σε απάνεμα λιμάνια, γνωστών και αγνώστων χωρών σε όλες τις ηπείρους: ο πολύπλαγκτος Οδυσσέας και ο άγιος Νικόλαος, ο «Αγιοθαλασσίτης», όπως τον λέει! Ο πρώτος, σύμβολο της προαιώνιας ελληνικής ναυτοσύνης, μύστης της περιπέτειας και του ταξιδιού, αλλά και φύλακας του άσβεστου ν ό σ τ ο υ για τα πάτρια χώματα. Ο δεύτερος, σκέπη και βοηθός των ναυτιλομένων, δέκτης ευχών και ικεσιών, και των ίδιων των θαλασσοδαρμένων αλλά και αυτών που έμεναν πίσω καρτερώντας τον γρήγορο και ασφαλή γυρισμό τους. Μύθος και θρησκεία, Ελλάδα και Ορθοδοξία, πολλές φορές είναι σφιχτά και αξεδιάλυτα δεμένα στην οντολογική και αξιολογική κλίμακα του Ν. Κωστάρα.
Πολλοί είναι οι ύμνοι του συγγραφέα για τη θάλασσα, τη μήτρα της ύπαρξής μας και το ριζικό του πολιτισμού μας. Όλα σχεδόν τα κείμενά του διαποτίζονται από θαλασσινή αρμύρα, ακόμα και όταν αναφέρονται στα πιο βουνίσια θέματα. Ο ορεσίβιος Γορτύνιος έγινε με τον καιρό ένας λάτρης του πελάγου, αφού στα μανιασμένα ή ελαφροκούνητα κύματα της θάλασσας πέρασε τα καλύτερα χρόνια της ζωής του. Το βουνό τον διαμόρφωσε, αλλά η θάλασσα τον σφυρηλάτησε και τον διέπλασε τελικά. Αυτή του έδωσε την ευκαιρία να μελετήσει τα βιβλία και τη ζωή, να αποκτήσει δηλαδή τη μόρφωση και την πείρα ενός ολοκληρωμένου και κατασταλαγμένου πνευματικού ανθρώπου.
Αλλά ο καπετάν Νικόλας είναι ένας ζωντανός άνθρωπος, που ζει και κινείται μέσα στη σημερινή κοινωνία, που αφουγκράζεται τους καημούς και τα βάσανα των ανθρώπων της, που νιώθει τους κραδασμούς της, που μελετά τα προβλήματα και την παθολογία της. Που δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος μπροστά στην καταστροφική πορεία της προς το χείλος του γκρεμού. Που βλέπει την παρακμή των αξιών, την υποτίμηση του ανθρώπου και της ζωής, τη διάλυση της οικογένειας, τη διαφθορά του πολιτικού συστήματος, την εξάπλωση της μάστιγας των ναρκωτικών, το άγχος, τη μοναξιά, τη φτώχεια, την καταστροφή του περιβάλλοντος, το δημογραφικό πρόβλημα της πατρίδας μας, και τόσα άλλα. Και που σωστά διαπιστώνει τελικά ότι η κρίση που περνάμε σήμερα δεν είναι τόσο κρίση οικονομική, όσο κ ρ ί σ η π ο λ ι τ ι σ μ ο ύ.
Η φωνή του καπετάν Νικόλα είναι μια φωνή εγρήγορσης και αφύπνισης του αποχαυνωμένου ανθρώπου της εποχής μας, του μεθυσμένου από τα υλικά αγαθά και την επιφανειακή ευημερία της καταναλωτικής κοινωνίας. Είναι μια κλήση προς τον ανερμάτιστο άνθρωπο του καιρού μας, να «συνέλθει εις εαυτόν» και να ξαναβρεί την χαμένη αξία του ως μέτρο «πάντων των πραγμάτων». Είναι μια εξεγερτική διακήρυξη προς τον Έλληνα να εξαρθεί πάνω από τις σημερινές μικρότητες, να ξαναδείξει άφοβα τον υγιή πατριωτισμό του, να οπλισθεί με θάρρος και αυτοπεποίθηση, ώστε να αποτρέψει τις ξένες επιβουλές και να σηκώσει τη χώρα και πάλι ψηλά, εκεί που την ονειρεύτηκαν τόσες και τόσες γενεές προγόνων μας.
Όσο κι αν η φωνή του καπετάν Νικόλα, μέσα στη σημερινή κοινωνική και πνευματική σύγχυση, μοιάζει να ηχεί ως «φωνή βοώντος εν τη ερήμω» και να απευθύνεται σε ώτα «μη ακουόντων», αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος που την καθιστά σήμερα πιο αναγκαία και χρήσιμη από ποτέ. Σήμερα, που βρισκόμαστε ταπεινωμένοι στα πρόθυρα της φτώχειας και στα νύχια της «Τρόϊκας», σήμερα, περισσότερο από άλλοτε, έχουμε ανάγκη το λόγο του πολύπειρου και σοφού γέροντα, του θαλασσοδαρμένου καπετάνιου. Μικροί και μεγάλοι, χρειαζόμαστε την ηθική στήριξή του, τις πνευματικές συμβουλές και υποθήκες του και τις φωτισμένες κατευθυντήριες αρχές του, ώστε να χαράξουμε και εμείς τη δική μας «ρ ό τ α» μέσα στο ταραγμένο π έ λ α γ ο ς των σημερινών βιοτικών και εθνικών δυσχερειών, με πολύτιμο «έ ρ μ α» τα ιδανικά της φυλής μας, την πατρίδα, τη γλώσσα, τη θρησκεία μας, τις προαιώνιες πολιτιστικές αξίες του λαού μας.
Ο καπετάν Νικόλας έχει δώσει δύο μακρές συνεντεύξεις του στη Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη, που έχουν τον τίτλο «Η ζωή είναι αγώνας, όχι φυγή». Οι συνεντεύξεις αυτές είναι αποστάγματα όλης της βιοθεωρίας του, επιτομή όλων των «πιστεύω» του. Εκεί εκφράζονται απερίφραστα όλες οι ιδεολογικές και φιλοσοφικές απόψεις του για τον άνθρωπο, για τη ζωή, για τον κόσμο. Κατά τη γνώμη μου, οι συνεντεύξεις αυτές θα έπρεπε να τυπωθούν σε ξεχωριστό φυλλάδιο και να διανεμηθούν σε όλους, μικρούς και μεγάλους, ως τα καταλληλότερα εγχειρίδια ηθικής και κοινωνικής α γ ω γ ή ς.
Ο καπετάν Νικόλας έχει την τύχη να είναι αγαπητός από όλους, ως άνθρωπος. Αλλά και ως πνευματικός εργάτης έχει κερδίσει την αναγνώριση του κοινού και των συναδέλφων του. Το έργο του έχει εκτιμηθεί από όσους γνωρίζουν τη δυσκολία της γραφής και τις απαιτήσεις της όποιας καλλιτεχνικής δημιουργίας. Σύλλογοι και φορείς, κοινωνικοί και πνευματικοί, τον έχουν τιμήσει επανειλημμένα. Η Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, το Πνευματικό Κέντρο Αμαρουσίου, ο Μουσικός Σύλλογος Αμαρουσίου, το περιοδικό «Δελφίνι», το Γεωργακοπούλειο Ίδρυμα, η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων, και άλλοι, έχουν απονείμει στον καπετάν Νικόλα, βραβεία, διπλώματα και τιμητικές διακρίσεις. Του αξίζουν και αυτά και πολύ περισσότερα.
Κλείνοντας, Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την μεγάλη τιμή που μου κάνατε να μιλήσω για τον αγαπητό φίλο μου καπετάν Νικόλα Κωστάρα.
Θα ήθελα επίσης να αποκαλύψω και στον ίδιο και στο εκλεκτό ακροατήριο, ότι με το έργο του Ν. Κωστάρα ήλθα σε επαφή για πρώτη φορά το σωτήριον έτος 1959! Μαθητής τότε της ΣΤ΄ Δημοτικού στο Β΄ Δημοτικό Σχολείο Λαγκαδίων Αρκαδίας, διάβασα για πρώτη φορά κείμενα του άγνωστου σε μένα «Νίκου Ι. Κωστάρα», σε ένα νεοεκδοθέν τότε σχολικό περιοδικό, που έφερε τον τίτλο «Νέα Ζωή», είχε συνεργάτες εκλεκτούς λογοτέχνες σαν τον Τάκη Δόξα, τον Άλκη Τροπαιάτη και τον Αγησίλαο Τσέλαλη, και δύο τεύχη του έχουν διασωθεί στο προσωπικό αρχείο μου!
Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση, που έπειτα από τόσες δεκαετίες μού δόθηκε σήμερα η ευκαιρία να ανταποδώσω στον αγαπητό μου καπετάνιο, τα λιγοστά, μα τόσο σημαντικά, πνευματικά τ ρ ο φ ε ί α, που μου είχε τότε χαρίσει, σε τόσο τρυφερή ηλικία!
Χρησιμοποιώντας ένα στίχο από ποίημα του Ουώλτ Ουίτμαν, θα ήθελα να απευθυνθώ στον ίδιο και να του ειπώ:
-Captain, my captain, να είσαι πάντα καλά, δυνατός και χαλκέντερος, ώστε για πολύ καιρό ακόμα να χαιρόμαστε τα γραπτά σου!
ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ
(Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου)
Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, Τετάρτη 16 Μαρτίου 2011
Αντιφώνηση στην τιμή από την ΕΕΛ
του κάπτεν Νίκου Κωστάρα 16-3-2011
Ευχαριστώ πολύ τον Πρόεδρο και το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών που τιμήσανε τον Καπετάν Νικόλα και με συγκίνησε η παρουσίαση του συγγραφικού μου έργου από τον εξαίρετο συμπατριώτη μου Ηλία Γιαννικόπουλο, τα λόγια του με συγκλόνισαν και οι ασθενείς ώμοι μου δεν αντέχουν να κρατήσουν το χρέος και την ευθύνη για τις αξίες και τις παραδόσεις του βαθύρριζου τόπου μας.
Δυο λόγια θα προσθέσω για ανέκδοτα συμβάντα του Καπετάν Νικόλα από τα κατσάβραχα της Γορτυνίας:
Ακόμη δεν πιστεύω ο ίδιος ότι αντί για γιατρός σπούδασα στη Βιομηχανική Σχολή και μπαρκάρισα τζόβενο στο ποντοπόρο φορτηγό ΜΠΑΡΜΠΑ ΧΡΗΣΤΟΣ.
Πέρσι πήγα με τα παιδιά μου στην Αμβέρσα και τους εξομολογήθηκα ότι στις 15 Νοεμβρίου 1956 μπαρκάρισα και έμεινα 52 μήνες στο πλοίο, ταξιδεύοντας στους ωκεανούς, τζόβενο, βοηθός μαγείρου, βοηθός καμαρότου, βοηθός λοστρόμου, βοηθός μαραγκού, ναύτης και βιβλιοθηκάριος, ο πτυχιούχος της βιομηχανικής.
Όταν έπαιρνα το πτυχίο σε προφορική αλφαβητική εξέταση, ο καθηγητής φώναξε τον Κωστάρα και στην παρουσίασή μου ξέσπασε στα γέλια. Γιατί γελάτε κ. Καθηγητά; Σε περίμενα στην οροφή και σε είδα στο ζεμπερέκι!
Κι όταν καπετάνιος στον Παναμά κατέβηκα να επιθεωρήσω εξωτερικά το καράβι με σορτς και σαγιονάρες από τη ζέστη, με πλησίασαν δύο αμερικάνοι πράκτορες πανύψηλοι 2,50 μέτρων και μου ζήτησαν να πάνε στον καπετάνιο γιατί με νόμισαν βατσιμάνη. Τους είπα ότι εγώ είμαι ο καπετάνιος αλλά δεν το πίστεψαν. Με ακολούθησαν να πάμε στον καπετάνιο. Περνώντας από τη σκάλα είπα στον καμαρώτο να φέρει ουίσκι στους πράκτορες. Έφτασα στο γραφείο, ξεκλείδωσα και κάθισα στο γραφείο του πλοίαρχου. Έσκασαν από τα γέλια, δεν περίμεναν ότι εγώ είμαι ο καπετάνιος. Εξομολογούμαι ότι ποτέ δεν φορούσα την στολή του πλοιάρχου. Είμαστε άλλη ράτσα όπως τονίζει ο καθηγητής Β. Κίρκος.
Μια φορά φορτώσαμε από την Αυστραλία σιτάρι για την Κίνα με το «Πρωτομάχος». Είχαμε αποπλεύσει μαζί μ’ ένα σύγχρονο νορβηγικό πλοίο, βρήκαμε κακοκαιρία. Το νορβηγικό πλοίο έφτασε πρώτο αλλά με βρεγμένο το φορτίο, το «Πρωτομάχος» αργότερα με στεγνό φορτίο. Οι πράκτορες του Πεκίνου για να μ’ ευχαριστήσουν με κάλεσαν στο Πεκίνο, με τίμησαν επισκέφθηκα το παλάτι, την ιστορική πλατεία TIEN AMEN και το Σινικό Τείχος. Τότε έγραψα χαριτολογώντας ότι μέχρι εδώ φθάσανε οι Λαγκαδινοί κτίστες, πατριώτες του Ηλία Γιαννικόπουλου και πήρα συμβολικά μια πέτρα (αυτή η πέτρα είναι από το Σινικό Τείχος!).
Επειδή μαζί μου είχα την καπετάνισσα και τώρα με κοιτάζει από ψηλά, αφού έφυγε προ τετραετίας η Ζηνοβία Ιορδανίδου, ποντιακής καταγωγής, ένιωσα μέσα μου να τη μνημονεύσω για μια δύσκολη ανέκδοτη περιπέτεια.
Ήταν έγκυος και η κινέζα γιατρούλα Λι σύστησε να μην κάνει το ταξίδι Σαγκάη Κούβα. Στη μέση του Ειρηνικού ωκεανού πέσαμε σε μεγάλη κακοκαιρία (Strong Gale), τίποτε δεν ήταν όρθιο στο ακομοντέσιο. Κι έτσι αναγκάστηκα να την βάλω στη μπανιέρα με κουβέρτες. Κατέβαινα από τη Γέφυρα να την βλέπω πως πάει. Ήταν σε κακά χάλια, πονούσε. Επικοινώνησα με την ακτοφυλακή Αμερικής και μου απάντησαν ότι αδυνατούν να έρθουν και κανόνισε την πορεία σου. Όταν έβγαινα καταστεναχωρημένος από την καμπίνα μου ατενίζω την εικόνα του Αγίου Νικολάου και διαμαρτυρήθηκα. Σε παρακάλεσα να μου χαρίσεις ένα παιδί και όχι να μου πάρεις και τη γυναίκα μου!
Ανέβηκα στη Γέφυρα και προσπαθούσα να κρατήσω την ψυχραιμία μου γιατί κατά 50% πιθανόν να πέθαινε και στα εμπορικά πλοία τον νεκρό τον ρίχνουν στη θάλασσα. Κι ενώ ο κυβερνήτης του πλοίου δίνει παντού διαταγές και εκτελεί όλες τις υπηρεσίες, γιατρός και συμβολαιογράφος, στο θάνατο όμως αναλαμβάνει μόνος αυτός να ρίξει το νεκρό στη θάλασσα, αφού τον έχει ετοιμάσει ο λοστρόμος με μουσαμά και μπαστέκα.
Είχα πλήρωμα τριάντα άτομα κι ένα καράβι φορτωμένο κι ένα καπετάνιο να πετάξει τη γυναίκα του στη θάλασσα. Ένα δραματικό 2ήμερο που δεν εκφράζεται ... Ο καιρός κόπασε, η Ζηνοβία συνήλθε και ο Αγιοθαλασσίτης μας βοήθησε με την φοβέρα!
Βίωσα το Πανεπιστήμιο της ζωής στη θαλασσινή μου σταδιοδρομία.
Το Δεκέμβριο του 1989 ξεμπαρκάρισα από την ναυτιλιακή εταιρεία ΕΥΠΛΟΙΑ και με τον ηλεκτρικό ανέβαινα στο Μαρούσι. Στο σταθμό Ειρήνης αλλαγή τρένου, παρουσιάστηκε ο ΑγιοΠέτρος και μούπε: Καπετάν Νικόλα, μέχρι τώρα έλεγες δικαιολογίες (το τσεπάκι του Γιάννη Πιπιλή) στο καινούργιο μπάρκο στο καράβι της Λογοτεχνίας περιμένω να λες και αλήθειες (αναζήτηση της αλήθειας). Και από τότε εκπέμπω στους ωκεανούς της αδιαφορίας, της αλλοτριωμένης καταναλωτικής κοινωνίας ώστε η ποιότητα να φρενάρει τον διεφθαρμένο θόρυβο για να κρατηθεί ο ελληνισμός μέσα στην ιστορία και να
αναγεννηθεί μια Ελλάδα με αυτογνωσία, πίστη και όραμα για τις νεότερες καταβολάδες.
Σας ευχαριστώ όλους εγκάρδια που με τιμήσατε.
